Η παρουσία της Επιστήμης στα έντυπα της σοσιαλιστικής και κομμουνιστικής αριστεράς στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου
Ο μεσοπόλεμος στην Ελλάδα αποτελούσε περίοδο κοινωνικών και πολιτικών αναταραχών. Στη λήξη των πολεμικών επιχειρήσεων, με τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922, είχε διαμορφωθεί ένα διαφορετικό, σε σχέση με την προπολεμική κατάσταση, κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον στη χώρα. Σε αυτό είχαν συμβάλλει οι διεθνείς εξελίξεις. Το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου πυροδότησε κοινωνικές επαναστάσεις, με πιο χαρακτηριστική την Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία. Στις νέες συνθήκες η διάδοση των σοσιαλιστικών ιδεών βρήκε πρόσφορο έδαφος, με κορύφωση την ίδρυση του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδας – ΣΕΚΕ (1918).
Στην κατά τα άλλα πλούσια βιβλιογραφία σε σχέση με τον ελληνικό μεσοπόλεμο, δεν έχει μελετηθεί εκτενώς η αντιμετώπιση της Επιστήμης από το σοσιαλιστικό-κομμουνιστικό κίνημα της εποχής. Ένα τέτοιο εγχείρημα παρουσιάζει ενδιαφέρον, δεδομένου του χαμηλού μέσου μορφωτικού επιπέδου της εργατικής τάξης στην Ελλάδα, στην οποία απευθύνονταν οι σοσιαλιστικές ιδέες, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των παιδιών εργατικής καταγωγής δεν ολοκλήρωνε την τυπική εκπαίδευση. Εκ τούτου, έχει ιδιαίτερη σημασία η οπτική με την οποία επιχειρήθηκε να εκλαϊκευθεί η επιστήμη ώστε να συμβάλλει στην ανύψωση του μορφωτικού επιπέδου της εργατικής τάξης εκτός του επίσημου εκπαιδευτικού συστήματος.
Η επιστημονικότητα διαχρονικά αποτέλεσε συγκροτητικό στοιχείο του μαρξισμού. Οι Marx, Engels και Lenin διατυπώνουν θεμελιώδεις θέσεις για την Φύση της Επιστήμης και της επιστημονικής γνώσης. Η παρουσία της Σοβιετικής αντιπροσωπείας στο 2ο Συνέδριο Ιστορίας των Επιστημών το 1931 στο Λονδίνο αποτελεί σημαντικό στοιχείο για τη θέση και την αντιμετώπιση της επιστήμης στην νεαρή Σοβιετική Ένωση.
Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η ανάγκη διερεύνησης της στάσης των οργανώσεων της σοσιαλιστικής και κομμουνιστικής αριστεράς και των εντύπων τους καθώς και της σχετικής συζήτησης που αναπτύσσεται στην Ελλάδα. Αποδελτιώθηκαν οι εφημερίδες Ριζοσπάστης και Πάλη των Τάξεων και μια πληθώρα περιοδικών όπως η Κομμουνιστική Επιθεώρηση, Σοσιαλιστική Επιθεώρηση, Νέος Λενινιστής, Σπάρτακος, Νέα Επιθεώρηση, Πρωτοπόροι, Νέοι Πρωτοπόροι, Φίλοι της ΕΣΣΔ, καθώς και τα περιοδικά Αναγέννηση και Νέος Δρόμος που εκδίδονταν από το Δημήτρη Γληνό την περίοδο διάσπασης του Εκπαιδευτικού Ομίλου (1926-1929).
Η θεματολογία τους παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Τα ζητήματα που θίγονται ποικίλουν. Έμφαση δινόταν στη σχέση της Επιστήμης με τη μαρξιστική φιλοσοφία, στη Δαρβινική θεωρία και στον κοινωνικό χαρακτήρα της Επιστήμης. Τα επιτεύγματα της Σοβιετικής Ένωσης παρουσιάζονταν ως πρότυπο για την ανάπτυξη των Επιστημών. Σημαντικό ποσοστό των άρθρων αποτελούσε μεταφράσεις σοβιετικών ή άλλων κειμένων. Αλλά το πιο σημαντικό εύρημα της έρευνάς μας είναι τα αρκετά πρωτότυπα άρθρα από Έλληνες μαρξιστές με αξιόλογο περιεχόμενο δημοσιεύτηκαν, αποτελώντας αναπόσπαστο κομμάτι της εμφάνισης και ανάπτυξης της σοσιαλιστικής σκέψης στην Ελλάδα.
ΙΣΤΟΡΙΑ, ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ & ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ 