Αραποστάθης Στάθης

 ‘Περίπατος εις τον ανθώνα των ελληνικών εφευρέσεων’: Ιστορίες Εφευρέσεων, Αναπαραστάσεων, Νομικών Οντολογιών και Πολιτικών Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας

Στον δημόσιο λόγο οι εφευρέσεις και ο εφευρέτης έχει συνδεθεί με τα ζητήματα ανάπτυξης και εθνικής ανασυγκρότησης. Τέτοιου είδους αναπαραστάσεις συγκροτήθηκαν από οικονομολόγους που συνδέουν με γραμμικό τρόπο την οικονομική ευημερία με την επινοητικότητα και την εφευρετικότητα των ανθρώπων.

Τέτοιου είδους κατασκευές διαμορφώθηκαν επίσης και από αναπαραστάσεις σε εφημερίδες και περιοδικά της κάθε εποχής όσο και μέσα από τους δημόσιους λόγους μηχανικών, νομικών και οικονομολόγων. H εν λόγω έχει ως στόχο την ανασυγκρότηση της μετάβασης του συστήματος των πατεντών στην Ελλάδα από ένα σύστημα προνομίων διαπραγμάτευσης σε ένα σύστημα δικαιωμάτων με καθολική ισχύ. Ο ιστορικός και κοινωνιολόγος της επιστήμης Mario Biagioli προσδιόρισε την μετάβαση παράλληλου μετασχηματισμού από τις φεουδαρχικές κοινωνίες στις κοινωνίες των φιλελεύθερων δημοκρατιών. Η παρουσίαση θα ιστορικοποιήσει την προσέγγιση αυτή για την περίπτωση της Ελλάδας μελετώντας την περίοδο 1900-1940 και ανασυγκροτώντας την συμπαραγωγή των νομικών και θεσμικών αλλαγών, των βιομηχανικών πολιτικών με την κουλτούρα και την ιδεολογία της εφεύρεσης όπως αναδύθηκε στο τοπικό πλαίσιο. Θα μελετηθεί η κοινωνικο-πολιτική διαδικασία συγκρότησης του νόμου για την βιομηχανική ιδιοκτησία του 1920 καθώς και τις δημόσιες και διαφορετικές αναπαραστάσεις της εφεύρεσης από διαφορετικούς ιστορικούς πρωταγωνιστές: τους μηχανικούς, τους νομικούς, τους οικονομολόγους, τους δημοσιογράφους, τους πολιτικούς. Η παρουσίαση θα αναδείξει την αλληλεπίδραση της τοπικής κουλτούρας και πρακτικής του δικαίου, με κυβερνητικές πολιτικές, διεθνείς μετασχηματισμούς και πιέσεις για την ομοιογένεια των συστημάτων, με την αναδυόμενη ιδεολογία για την ιδιοποίηση και εμπορευματοποίηση της γνώσης ως στοιχείο της τεχνοκρατικής ιδεολογίας της περιόδου. Μέσα από μία κατασκευασιοκρατική προσέγγιση της συγκρότησης των εφευρέσεων στο πλαίσιο της χημικής βιομηχανίας των φαρμάκων, των κατασκευών, της μηχανολογίας θα καταδειχθεί ο μετασχηματισμός της έννοιας του εφευρέτη ως μέρος του καπιταλιστικού μετασχηματισμού της Ελλάδας. Μέσα από περιπτωσιολογικές μελέτες στις παραπάνω βιομηχανίες θα φανούν οι αβεβαιότητες, αμφιθυμίες και οι διαφορετικές νοηματοδοτήσεις του τι θεωρούνταν εφεύρεση, τι κοινωνικά συμφέρουσα καινοτομία και τι ανακάλυψη. Στο πλαίσιο αυτό θα αναδειχθούν οι πολιτικές γύρω από το ζήτημα της εφεύρεσης και της καινοτομίας (politics of invention and innovation) καθώς και ο ρόλος του κράτους στην συγκρότηση ενός κοινωνικού συμβολαίου με τον εφευρέτη όπως αυτός εγγράφεται ως υποκείμενο στην κουλτούρα του Ελληνικού δικαίου και νομολογίας της περιόδου.

Συγχρόνως η ανασυγκρότηση θα λειτουργήσει εικονοκλαστικά για την κυρίαρχη τότε ιδεολογία γύρω από τον μεμονωμένο εφευρέτη και τις ικανότητες να μετασχηματίσει την κοινωνία καθώς και τον ρόλο του κράτους. Στο πλαίσιο αυτό η αφήγηση προσφέρει μία κριτική προσέγγιση του φαινομένου της εφεύρεσης και μπορεί να λειτουργήσει στο πλαίσιο του ιστορικού εγγραμματισμού γύρω από την έννοια της εφεύρεσης. Η παρουσίαση θα βασιστεί σε αρχεία μηχανικών και επιστημόνων, τεχνικά περιοδικά, το Δελτίο Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας, τον τύπο της εποχής, αρχεία και εκδόσεις των τεχνικών, βιομηχανικών και εμπορικών επιμελητηρίων της Ελλάδας.